Yönetmelik
DEVECİLİK KÜLTÜRÜ VE DEVE GÜREŞLERİ YÖNETMELİĞİ
BİRİNCİ BÖLÜM
Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar
Amaç
Madde 1- Bu yönetmelik;
(1) Hayvanları Koruma Kanunu çerçevesinde develerin korunarak bu yönetmelik çerçevesinde deve güreşleri organizasyonlarının düzenlenmesini,
(2) Devecilik kültürü ve deve güreşlerinin araştırılmasını, derlenmesini, korunmasını; reklam ve tanıtım yoluyla ülke içinde ve ülke dışında tanıtılmasını ve yaygınlaştırılmasını,
(3) Ülkemizdeki yerli deve ırklarının koruma altına alınıp üretimlerinin sağlanarak deve varlığının muhafazasını,
(4) Halk arasında, deve sütü, deve yünü, deve eti ve deve sucuğu gibi deve ürünlerinin üretim ve tüketimleri konusunda teşvik ortamları yaratılmasını,
(5) Develerin tarihte, toplumsal ve dinsel açıdan atfedilen önem ve değerinin yanı sıra Türk Kültür Tarihi bakımından taşıdığı önem ve değerin araştırılması, derlenmesi, tanıtılması,
(6) Deve hastalıkları ve tedavi yöntemleri konularında bilimsel araştırmalar yapılmasını,
(7) Deve türlerinin tanınması, beslenmesi ve bakımları konularında bilimsel araştırmalar yapılarak, elde edilen bilgilerin yayınlanmasını,
(8) Deve sahipleri ve savranların yanı sıra deve güreşi seyircilerinin ve dernek üyelerinin, devecilik kültürü ve deve güreşleri bilincinin geliştirilmesini,
(9) Devecilik kültürü ve deve güreşleri ile bağlantılı olan çeşitli el sanatlarının, koruma altına alınarak meslek tanımlarının yapılmasını, geliştirilmesi; bu meslekler ve ürünlerinin ülke içinde ve dışında reklam ve tanıtımlarının yapılmasını,
(10) Unutulmaya yüz tutan bu geleneksel el sanatlarının, meslek tanımlarının yapılması; bu üretim şekillerinin ve ürünlerin patentlerinin alınmasını,
(11) Kültürle ilgili çeşitli uluslararası kurum ve kuruluşların yanı sıra ulusal düzeyde Kültür ve Turizm Bakanlığı, Milli Eğitim Bakanlığı, Üniversiteler, Valilikler, Belediyeler, Kalkınma Ajansları ve onların çeşitli birimleri ile yapılacak protokollerle bu kültürün korunmasına yönelik çeşitli faaliyetler düzenlenmesini; geliştirici ve eğitici çeşitli kursların açılarak eğitimler verilmesini ve sertifikalandırma sağlanmasını; ayrıca devecilik kültürü çerçevesinde geleneksel meslekleri icra edenlere de ustalık sertifikalarının verilmesini,
(12) Deve güreşi organizasyonlarının toplumsal ve sosyal fonksiyonlarının geliştirilmesi ile toplumsal dayanışma ve kaynaşmaya katkıda bulunulmasını,
(13) İnsanların huzur ve güven içinde eğlenme ve develerini yarıştırma hakkını gerçekleştirmeye katkı sağlanmasını,
(14) Deve güreşlerine kış turizmi kapsamında destekler ve teşvikler alınmasını sağlayarak ülke ekonomisine katkı sağlanmasını,
(15) Deve güreşlerinde, Hakem, Gözlemci, Eşleme Komitesi Üyesi, Saha komiseri, Cazgır, Ağız bağcı, Ağız bağı kontrolcüsü, Baş ayırıcı (Baş urgancı) ve Ayırıcı (Urgancı) vs görevlerini yapacak kişileri seminer ve kurslarla eğiterek lisanslarının verilmesini,
(16) İlgili kamu kurum ve kuruluşları ve özel kuruluşlarla protokoller yapılarak “Deve Yetiştirme ve Devecilik Kültürü Enstitüsü”nün ve üniversitelerde araştırma merkezlerinin kurulmasının sağlanmasını,
(17) İhtiyaç duyulması halinde yurt dışından ülkemize deve ithal edilmesini,
(18) Deve sahipleri ve savranların güreş gününe özgü yerel kıyafetlerini hazırlayan çizmeciler, terziler ve güreşlerde geleneksel eğlencenin önemli renklerinden olan davulcu ve zurnacılara, mahalli esnaflara gerçekleştirilecek eğitimlerden sonra sertifikalarının verilmesini,
(19) Hayvansever dernek ve federasyonları ile her yıl ortak çalışmalar yaparak belirlenecek aksaklıkların iyileştirilmesini,
(20) Yapılan tüm güreşlere hayvansever dernek ve federasyon temsilcilerinin davet edilerek uygulamada onlara deve güreşleri hakkında bilgi verilmesini
amaç edinmiştir.
Kapsam
Madde 2- Bu yönetmelik;
(1) Deve güreşleri organizasyonlarının düzenlenmesinde,
(2) Devecilik kültürünün ve deve güreşlerinin yurt içi ve yurt dışında tanıtılması ve yaygınlaştırılmasında,
(3) Ülkemizdeki deve varlıklarının korunarak üretimlerinin sağlanmasında,
(4) Deve sahibi, savran ve deve güreşlerine ilgi duyan diğer şahısların develerin bakımı ve beslenmesi gibi konularda bilgilendirilmesinde,
(5) Devecilik kültürü ile bağlantılı çeşitli el sanatlarının geliştirilmesi ve yaygınlaştırılmasında ve burada belirtilmeyen diğer amaç ve hususlarda,
Deve güreşleri federasyonunun, derneklerin, dernek şube ve temsilciliklerinin, deve güreşi düzenleyen kurum ve kuruluşların ve komitelerinin yapacağı iş ve işlemlerde uyması gereken usul ve esasları kapsar.
Dayanak
Madde 3 - Bu yönetmelik; 4/11/2004 tarihli ve 5253 sayılı Dernekler Kanununa, 22/11/2001 tarihli ve 4721 sayılı Türk Medeni Kanununun ilgili hükümlerine, 2/6/2004 tarihli 5199 Sayılı Hayvanları Koruma Kanununa, 23/6/1983 tarihli 2860 sayılı Yardım Toplama Kanunun ilgili hükümlerine, 11/6/2010 tarihli ve 5996 sayılı Veteriner Hizmetleri, Bitki Sağlığı, Gıda ve Yem Kanunu’nun ilgili hükümlerine ve Yurt İçinde Canlı Hayvan ve Hayvansal Ürünlerin Nakilleri Hakkındaki Yönetmeliğin ilgili hükümlerine dayanılarak hazırlanmıştır.
Tanım
Madde 4 - Bu yönetmelikte geçen;
(1) Federasyon: Devecilik Kültürü ve Deve Güreşleri Federasyonunu,
(2) Dernek: Devecilik Kültürü ve Deve Güreşleri Derneklerini,
(3) Tertip Komitesi: Derneklerin, kurum ve kuruluşların deve güreşi organizasyonlarını düzenlemek üzere oluşturacağı heyetleri,
(4) Tülü: Çift hörgüçlü erkek develer ile tek hörgüçlü dişi yoz develerin melezlenmesinden meydana gelen erkek güreş develerini,
(5) Maya: Çift hörgüçlü erkek develer ile tek hörgüçlü dişi yoz develerin melezlenmesinden meydana gelen dişi develeri,
(6) Buhur: Çift hörgüçlü, aşırı uzun ve sık tüylü; fiziksel yapıları daha geniş, soğuk iklimlere daha uygun Bactrian adı verilen deve türlerini,
(7) Dişi Yoz deve: Genellikle sıcak iklim koşullarına uyumlu, daha çok güney yarım kürede bulunan, yerden daha yüksek ve fiziksel olarak ince yapılı, tek hörgüçlü, kısa tüylü dromedary adı verilen dişi deve türlerini,
(8) Daylak: Ortalama üç yaş ile azı dişi çıkarma dönemi olan yedi yaş arasındaki erkek genç develeri,
(9) Dorum: Yeni doğmuş yavrulardan ortalama bir yaşına kadar olanları,
(10) Atma Yular: Normal yular gibidir. Develerin başına takılır. Boncuk, keçe, yün ip, pon pon, ayna gibi çeşitli malzemelerle dokunarak hazırlanan malzemeleri,
(11) Peş: Devenin boynuna iki yanınsa sallanacak çekilde ortalama 20 cm genişlikte ve 2 m. Uzunlukta yapılan boncuk ve iplerle işlemeli yapılan malzemeleri,
(12) Çul: Devenin vücudunun sıcak durması, üşümemesi ve havutun devenin vücuduna zarar vermemesi için kullanılır. Keçi kılından dokunmuştur. Çulun devenin ön tarafında bulunan kenarına üzerinde koyun yününden dokunmuş renkli keçe bulunur. Bu keçenin ucunda yine keçeden yapılmış üzeri yün ip ve dilgozlarla işlenmiş dalak vardır. Çulun deveye göre arka kenarında kalça üzerine denk gelen bölgesinde renkli yün ip, boncuk ve dilgozlarla çeşitli motifler işlendiğini,
(13) Dalak: Çulun deveye göre ön kenarının altında, devenin bacakları yanında sallanan, ortalama 20- 30 cm. uzunluğunda renkli keçelerden yapılmış üzerinde işlemeler olan bölüm olduğunu,
(14) Keçe: Koyun yününden dokunarak yapılan çeşitli kalınlıklarda ve renklerde olan malzemeleri,
(15) Havut: Deve semeri de denilir. Kıl çulların dikilerek içlerinin sazla doldurulmasıyla yapılır. Üzeri koyun yününden dokunmuş renkli keçe ile kaplanır. Arka tarafında sivri kısmı havaya bakan zömbeği vardır. İki yanında geniş Tengahları vardır. Bunlar halı ve kilimde olduğu gibi ustaların iç dünyasını yansıtan rengarenk yünlerle işlenmiş Türk motiflerini içerir. Aynı şekilde havutun arkasında da değişik renkte yünlerle ve değişik motiflerle işlenmiştir. Her motif ve rengin kuşağının ayrı bir anlamı vardır. 35-45 kg civarındadır. İçi devenin sırtına dokunmaması ve zarar vermemesi için saz denilen kilizmanla devenin vücut şekline göre doldurulduğunu,
(16) Zömbek: Havutun arka bölümünün en tepesinde bulunan sivri kısımdır. Sivri kısmı havaya bakar. İki farklı renkte keçe ile yapılır. Havutun keçe renginden farklı renklerde yapılır. Üzerine renkli yün iplerle motifler yapıldığını,
(17) Tengah: Havutun iki yanında, devenin gövdesinin ön tarafında bulunan geniş kısımdır. Geniş kısım renkli yün iplerle çeşitli motiflerle işlendiğini,
(18) Hatap: Havutun üzerinde devenin omuzlarının üst kısmında yer alan, hilal şeklinde, havutu yandan ve alttan kavrayan, dört uzun parça, iki işkence ve iki taraktan meydana gelir. Genellikle nazara inanan Türk toplum geleneği nedeniyle çıtlık ağacından yapılır. Çeşitli renk ve motiflerde yapıldığını
(19) Tarak: Havut üzerinde iki parça haline gelen hatap tahtalarının en üst kısmından içlerindeki oyulmuş boşluktan geçerek birbirine tutulmasını sağlayan yaklaşık 40 cm. uzunluğunda bir tahta olduğunu,
(20) Dilgoz: Beyaz veya kirli beyaz renklerde deniz kabuğu olarak da adlandırılan oval yapıda bir malzemedir.
(21) Dizgor: Devenin ön bacak dizlerinin üst kısmına takılan üzerinde yuvarlak küçük ziller bulunan dizlikleri,
(22) Zilgor: Devenin iki yanına ön tarafı ile arka tarafı arasına asılıp sallanan, birçok yuvarlak zilin zincir üzerine bağlanması sonucu oluşan ses çıkaran malzemeleri,
(23) Giyim: Devenin havutunun arkasına, zömbeğinin üstüne ve devenin kalça kısmının ve çulun üstüne takılan üç parçalı genelde 45x90 ebatlarında, boncuk çeşitlerinden örülerek yapılan süs malzemelerini,
(24) Havan: Devenin hatabının ön tarafına en üste takılır. Pirinç, tunç gibi sert madenlerden yapılır. Ortalama 25 cm. civarında boyu vardır. İçinde dil dediğimiz ses çıkaran küçük parçası olduğunu,
(25) Saraç: Develerin, giyimlerini, çullarını ve kolan takımları gibi malzemelerini yapan meslek dalı olduğunu,
(26) Paça: Devenin ön ayaklarını bağlamak için kullanılan, keçi kılından elde edilen iplerle örülerek yapılan, tokalı olan, ilikleme ile takılıp çıkarıldığını,
(27) Köreste: Deveyi damda veya dışarda bağlamak için, uzun bir zincirin uç tarafından fırdöndü ile iki bacağa ortalama 50 cm.’lik zincirler çıkarıp uçlarına fırdöndü ile paça takılarak yapıldığını,
(28) Yular: Deveyi dışarda zapt etmek ve damda sabit bir yerde bağlı tutmak için iple örme şeklinde veya keçe ve zincirlerden yapıldığını
(29) Bağ: Devenin rakibinin başını ön iki bacağının arasına alarak yere bastırıp sıkmasını,
(30) Çatal Bağ: Her iki devenin aynı anda birbirlerinin başlarını ön bacaklarının arasına alıp yere bastırıp sıkmasını,
(31) Makas: Her iki devenin yönlerine göre birbirlerini yanlarına alıp havut tengahları ve omuzları ile iterek bir yandan rakibinin ön ve arka ayaklarını ağzıyla tutmaya çalışmasını,
(32) Tek: Her iki devenin yan yana gelerek rakibi hangi yöndeyse o taraftan rakibinin ön ayaklarını ağzıyla tutmaya çalışıp, kendini bağlatmaya çalışarak oyun aramasını,
(33) Ense Verme: Rakibine tek yaparken ağzıyla rakibinin ayaklarını tutmaya çalışmaz tam tersi ensesini rakibinin bacaklarına sürterek kendini bağlatmak isteyerek oyun aramasını,
(34) Çırpma /Çıvma: Her iki yönden, boynuyla rakibinin boynunun üstüne çıkıp rakibinin başını eğdirip bağlamak isteyerek oyun aramasını,
(35) Çengel: Develer güreşirken birinin ön bacağı ile rakibinin ön bacağına çelme takıp çekerek yere oturması şeklinde güreş tekniğidir.
(36) Aşırtma Çengel: Develer tek güreşi yaparken bir tanesinin diğerinin ön bacağına ön bacağı ile çelme takıp çekmesi ile yapılan güreş tekniğini,
(37) Karıştırma: Rakibine sağdan ve soldan veya karşıdan hızlı tek yaparak oyun aranan güreş tekniğini,
(38) Sök Kapa: Rakibi kendini bağlamışken ayağa kalkıp rakibinin bağından kurtulup aynı anda rakibini bağlayarak yapılan güreş tekniğidir.
(39) Uzunluğu/ Sal: Develerin arka kalçaları ile ön omuzları arasındaki mesafeleri,
(40) Boyu: Devenin yerden omuz yüksekliği ile arka tarafında yerden kuyruk sokumu arasındaki mesafeleri,
(41) Ağız Bağı: Develerin güreş sırasında ağızlarını açmalarını engellemek için burun kemiği üzerinde üç tur sarılarak kazık bağı yapılıp enseden geçirilerek çene altından bağlandığını,
ifade etmektedir.
İKİNCİ BÖLÜM
Develer, Devecilik, Tarihte Devecilik,
Develer
Madde 5– (1)Develer, günümüz şartlarında Türkiye’de genellikle güreştirilmek için yetiştirilirler. Bu tür deve varlığı günümüzde Türkiye’de çok azalmış olmakla birlikte, Toroslar’da (Mersin-Karaman arasında) konar-göçer yaşam biçimi sürdüren bazı Yörük grupları tarafından güreş dışında besi, taşıma ve süt gibi ihtiyaçlar için de yetiştirildikleri saptanmaktadır.
(2)Ülkemizdeki deve ırkları; Buhur, Dişi Yoz deve, Tülü, Maya, Kükürt, Nacır, Celep ve Lök olarak adlandırılan develerdir.
(3)Güreş develeri, erkek Buhur develeri ile dişi Yoz develerin çiftleşmesinden meydana gelen Tülü adı verilen erkek develerdir. Nadiren bulunsalar da erkek Kükürt ve Lök develeri de güreştirilebilir.
(4) Arap develerinin ( Dromedary Camels- Tek hörgüçlü) dişileri ile (Ülkemizde yoz deve olarak adlandırılmaktadır.) Asya develerinin (Bactrian Camel-Çift hörgüçlü) erkekleri ( Ülkemizde Buhur olarak adlandırılmaktadır.) melezlenmesi sonucu Tülü adı verilen develer meydana gelir. Çapraz melezlemeler genelde ebeveynlerinden daha büyük ve iri develer elde etmeyle sonuçlanır. Bu metotla deve yetiştiriciliği Afganistan’da, İran’da, Rusya’da ve Türkiye’de yaygındır. Bu develerin omuz yüksekliği ortalama 2 – 3 metre, ağırlıkları ise ortalama 700 ile 1200 kg. civarındadır. Bu nedenlerden dolayı bu develer yük taşımacılığında tercih edilmektedir. Sabırlı ve uyumlu hayvanlar olmaları nedeniyle insanların onlarla çalışması kolaydır. Melez develer ebeveynlerinden daha hızlıdırlar. Türkiye’de, Suudi Arabistan’da, Kazakistan’da onlara: Tülü, Majen, Iver, ve Bertuar isimleri verilmektedir. İran’da erkek olanlarına Boghor, dişi olanlarına Hachamaia denmektedir.
(5) Develer, 0-3 (sıfır-üç) yaş arasında Dorum, 3-6 (üç-altı) yaş arasında Daylak adını alırlar. Develerin 0-6 (sıfır- altı) yaş arasında azı dişleri yoktur. 7 (yedi) yaşından itibaren olgunlaşıp Tülü adını alır çok değişik cinsleri vardır. Bu anne ve babanın genetiğine göre değişik isimler alır. Örneğin; Lök, Kükürt, Celep, Tülü gibi.
(6) Develerde güreşme arzusu, develerin biyolojik doğasında var olan bir olgudur. Evcilleşmeden önce sürü halinde gezdiklerinde sürünün tek erkek lideri vardır. Bu liderlik mücadele ile kazanılmış bir liderliktir. Sürünün diğer erkek üyeleri de bu lidere itaat eder. Develerin güreşme sebepleri sahiplerinin arzu ve isteğine bağlı değildir. Erkek develer çiftleşme dönemi (kızgınlık dönemi) olan Kasım – Mart ayları arasında çiftleşirler. Bu dönemde, erkek develer doğası gereği dişiler için mücadele ederler. Bu nedenle develerin psikolojik olarak güreşmeye ihtiyaçları vardır. Güreşerek streslerini yenerler. Rakibini yendiğinde böbürlenmeyi, yenildiğinde mahcubiyeti en iyi ifade eden canlıdır.
Devecilik
Madde 6 – (1)Devecilik, her türlü ırktan develerin; yetiştiriciliği, bakımı, beslenmesi ve sosyal yaşam içinde kullanılmasıyla fiili olarak ilgilenmektir.
(2)Deveci veya deve sahibi, develerinin yetiştirilmesini, bakılmasını, beslenmesini ve sosyal yaşam içinde kullanımını yapan veya yaptıran kişilerdir.
(3) Savran, develerin bakımını, beslenmesini ve yetiştirilmesinde her türlü ihtiyaçlarını yerine getiren uygulayan kişilerdir.
Tarihte Devecilik*
Madde 7-(1) Tarihsel süreç içinde hayvancılık faaliyetleri ile iç içe geçmiş yaşam süren toplumlar, dünyanın çeşitli bölgelerinde kendine özgü kültürler meydana getirmiştir. Bir zamanlar deve kervanları üzerinde dünya ticaretinin aktığı Anadolu, devecilik kültürünün geliştiği bir mekan olmuştur. Bu kültür, deve güreşleri gibi çeşitli araçlarıyla zamana tutunarak günümüze değin ulaşma başarısı göstermiştir.
(2) Develerin Türk kültürü içinde büyük ilgi görmesinin kökeni esasen Orta Asya’da oluşturulan kültürün derinliklerine uzanır. Nitekim Türklerin İslamiyet öncesi inanışlarında erkek deve (buğra), ejder ve yırtıcı kuş gibi kült ve totemik bir hayvan olarak kabul ediliyordu. Özellikle Türkmenler (Anadolu’ya gelen Türkmenler, Osmanlı döneminde Türkmen adının yanında “Yörük” veya “Yürük” olarak da adlandırılmıştır) göçebe kültür içinde at, koyun ve deve yetiştiriciliği ile tanınmışlardır. Orta Asya uygarlıklarında ve göçebe toplumlarda develerin ayrı bir yere sahip olması gibi, develerle uğraşanlar ve göçebelik yapanlar da bu durumlarını her zaman bir ayrıcalık olarak görmüşlerdi.
(3) Yaşam biçimleri hayvancılığa dayalı toplumların tarih boyunca hayvanlara ve onların dövüşlerine meraklı oldukları bilinen bir gerçektir. Nitekim Orta Asya’da “güreşen develer” temasını işleyen çizimlerin geçmişi M.Ö II. binyıla kadar uzanmaktadır (Margiana’da bulunan taş amulet üzerindeki çizimler). Benzer bir çizim örneğine de Filippovka’da, M.Ö. beşinci yüzyıl ya da dördüncü yüzyıla ait Mezartepe gömüsünden elde edilen ince bir bronz levha üzerinde rastlanmıştır. Çeşitli materyallerde iç içe geçmiş boyunları ile simetrik olarak gösterilen develerin bu kompozisyonunun temeli esasen Hakasya’daki ortaçağ kaya çizimlerindeki bir örneğe kadar gitmektedir. Bunun yanı sıra rakibinin hörgücünü ısıran farklı boylardaki develerin kafalarını gösteren ve batı Kazakistan ile güney Urallardan elde edilen M.Ö. birinci binyılın ortasına tarihlenen madeni levhalar da söz konusudur. M.Ö. 202-206 yılları arasındaki Çin Han
Çağı kaynakları da Orta Asya Türk toplumunda her yıl düzenlenen kurban şenliklerinde çift hörgüçlü develerin güreştirildiğini ortaya koymaktadır.
(4) Dede Korkut Oğuznameleri, Türk kültür tarihi açısından önemli bir eserdir. Deve güreşlerine bu eserde de yer verilmesinin yanı sıra, devenin saygın ve güçlü bir hayvan olarak betimlenmesi belirgindir. Dresden yazması Oğuzname’de Kanlı Koca Oğlu Kan Turalı’nın sırasıyla boğa, aslan ve deve ile dövüşmesi anlatılır. Burada devenin en güçlü hayvan olarak kabul gördüğü açıktır. Dede Korkut Oğuznamesi’nin Vatikan yazmasında ise Dirse Han oğlu Boğaç Han’ın güçlü bir boğa ile dövüşerek, Dede Korkut tarafından isim verilmesinin işlendiği bir hikaye yer alır. Yine Boğaç Han hikayesinde Bayındır Han’ın bir boğası ile bir buğrasının yaz ve güz mevsiminde olmak üzere yılda iki kez güreştirildiği anlatılır.
(5)Bilindiği gibi Türkler 1071 Malazgirt Savaşı’nı takip eden yıllarda Orta Asya steplerinden Anadolu’ya kitleler halinde geldiler. Aralıklarla 13. yüzyılın son çeyreğine kadar devam eden bu göçlerle Türklerin Anadolu’ya yerleşme süreci de başlamış oldu. Türkmenler için Anadolu, göçebe hayat tarzını yaşamaya elverişli bir bölgeydi. Anadolu’nun esas olarak göçebe hayat yaşayanlarla tanışması, Türkmen göçleriyle olmuştur. Çünkü tarihsel olarak Anadolu’da göçebeliğin çok eskilere gittiği söylenemez. Anadolu’ya gelen Türkmenlerin bir kısmı süreç içinde yerleşik hayata geçerken, bir kısmının da hayvan yetiştiriciliğine dayanan konar-göçer yaşam biçimleri, gelenekleri büyük bir değişime uğramadan yirminci yüzyılın başlarına kadar sürmüştür.
(6) Toplumsal hafızada yer edinmiş geleneksel etkinlikler dönemsel koşullara bağlı olarak zayıflar, uygun koşullar oluşan bazı dönemlerde ise canlılık kazanarak öne çıkabilirler. Nitekim Anadolu’da deve güreşlerinin bilinen ilk örnekleri Türklerin göçlerinden uzunca bir süre sonraya aittir. Deve güreşlerinin Anadolu’da ilk olarak ne zaman ve nerede başladığı kesin olarak belirlemek güçtür. Bununla birlikte, 17. yüzyılın ünlü gezgini Evliya Çelebi’nin Van’da tanık olduğu deve güreşi dışında, bilinen diğer eski örnekler deve güreşlerinin 19. yüzyılın ilk yarısından itibaren Ege Bölgesi’nde özellikle Aydın ve İzmir’de yaygınlaşmaya başladığını ortaya koymaktadır.
(7) Güreşlerin özellikle bu çevrede benimsenmesi ve yaygınlaşması kuşkusuz birçok faktörle ilgilidir. Bu noktada öncelikle batı Anadolu’daki Yörük kültürüne dayalı zengin deve varlığının altını çizmek gerekir. Yörükler bir yandan kendi göç yolculuklarında bir yandan da yörede yerleşik toplumların ticari ürünlerinin taşınması işlerinde ve devlet tarafından verilen görevlerde çok sayıda deveden yararlanmışlardır. Geçmişte şap, tuz ve saman taşınması işlerinde düzenli olarak yüzlerce devenin kullanıldığı çevreler aynı zamanda Anadolu’da ilk deve güreşi organizasyonlarının görüldüğü yerler olmuştur.
(8) Güreşlerin özellikle bu çevrede benimsenmesi ve yaygınlaşmasında çok sayıda faktör birlikte etkili olmuştur. Develer, tüm Anadolu da ve özellikle de Ege bölgesinde taşımacılığın yükünü taşıyan en önemli varlıklardı. Anadolu’daki ilk demiryolu hattı olan İzmir- Aydın hattı yapılıncaya kadar bu böyle sürmüştür. İzmir-Aydın demiryolu hattının açılması ile bu çevrede kervanların büyük ölçüde işlerini kaybetmelerine yol açmıştır. Zamanla ulaşımda meydana gelen teknolojik gelişmeler (yollari çeşitli ulaşım araçlarının yaygınlaşması vb) deve kervancılığının sonunu getirmiştir. Bir başka faktör ise, batı Anadolu’da ve Toroslar çevresinde konar-göçer grupların taşımacılık faaliyetlerinde kullandıkları, “tülü” olarak bilinen bu develerin yetiştiriciliğine özel önem vermeleri olmuştur. Son olarak bu çevrelerdeki Yörük kültürüne bağlı olarak var olan deve sevgisi deve güreşlerin bu yörelerde tutunmasına ve yaygınlaşmasına yardımcı olmuştur.
(9)Deve güreşi şenliği örnekleri dünyada fazla yaygın değildir. Afganistan ve Pakistan’da Anadolu’dakilerden farklı formlarda düzenlenen ve az sayıda örneği bulunan organizasyonlar bulunur. Dünyada deve güreşi şenliklerinin en yaygın olduğu yer Anadolu’dur.
(10)Karakucak güreşleri nasıl ki Türk toplumuna ait ata sporu olan bir güreşse, deve güreşleri de Türk geleneklerinde var olan topluma ait bir ata sporudur. Yörük geleneğidir. Toplumlar Kültürleri varsa, sahip çıkılırsa ayakta kalırlar. Kültür bir toplumun yarınıdır, bekasıdır.
(11)Yörük toplumuna ait somut ve somut olmayan kültürel miras unsurların bugüne değin varlıklarını koruyabilmesinde deve güreşi şenliklerinin rolü yadsınamaz. Küreselleşmenin olumsuz etkileriyle kültürel coğrafi görünümlerin giderek aynılaştığı dünyada, kültürel zenginliği oluşturan unsurların desteklenmesi günümüzde daha fazla anlam taşıyor. Her şeyden önce bu etkinlik Yörük kültürünün günümüzün koşullarına yenilmeyerek sağ kalımını temsil ederken, küreselleşmenin kültürel açıdan aynılaştırıcı etkisine Anadolu’dan adeta meydan okumaktadır.
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
Develerin Sınıflandırılması
Madde 8 (1) Develer anatomik vücut büyüklüğü, kilosu, güreş stili ve bir yıl önceki puanlarına göre dört sınıfa ayrılırlar. Bu sınıflandırmalar;
· Baş,
· Başaltı,
· Orta,
· Ayak
olarak tanımlanır.
(2) Sınıflandırmalar Federasyon Eşleme Kurulu’nca yapılır. Her yıl 31 Ekim tarihine kadar bu sınıflandırmalar yapılarak ilanen duyurulur.
(3)Bir deve, aksine bir durum olmadıkça bir önceki sezonu hangi sınıfta bitirdiyse yeni sezonda da o sınıftan başlar.
(4)Deve güreşi düzenleyen dernekler, kurum ve kuruluşlar komiteler ile deve sahipleri bu sınıflandırmaya uymak zorundadır. Ancak deve sahibi devesinin sınıfını yükseltmekte serbesttir. Düşürme yetkisi Federasyon Eşleme Kurulu’na aittir.
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
DEVE GÜREŞLERİNDE OLUŞTURULAN KURULLAR
a) Disiplin Kurulu.
b) Tahkim Kurulu,
c) Teftiş Kurulu
d) Sağlık Kurulu
e) Hakem Kurulu
f) Eşleme Kurulu,
g) İnceleme ve Gözlem Kurulu
BEŞİNCİ BÖLÜM
Disiplin Kurulu Teşkilat Yapısı ile Görev ve Yetkileri
Teşkilat Yapısı
Madde 9 – Disiplin Kurulu.
Disiplin kurulu, bir başkan, iki asil ve iki yedek üyeden oluşur. Disiplin Kurulu üyeleri Yönetim Kurulu kararı ile atanırlar. Deve güreşlerinde yönetmelik hükümlerine uymayan deve sahibi, savran ve görevli kişilerin gözlemci raporları ve güreş video kayıtlarının incelenmesi sonucunda aykırı durumların tespiti halinde gerekli işlemi yapar. Disiplin Kurulu herhangi bir ilin barosu veya özel avukatlık yapan şahıslarla protokoller yaparak avukat teminini sağlar. Temin edilen avukat veya avukatlar Disiplin Kurulu bünyesinde faaliyet gösterirler. Federasyon veya derneklere kayıtlı üyeler arasında faal avukatlık görevini yürütenler varsa bu kişiler de Disiplin Kurulu’nda avukat olarak görevlendirilebilir. Ayrıca, Devecilik Kültürü ve Deve Güreşleri Disiplin Yönetmeliği de hazırlanmalıdır. Disiplin Kurulu kararlarını bu yönetmeliğe göre verir.
Görev ve Yetkileri
Madde 10– (1)Disiplin Kurulu, Federasyon organları, dernekler ve dernek şube ve temsilcilikleri ile bunlara bağlı kayıtlı üyelerin kanun, yönetmelik ve tüzüklere aykırı hal ve hareketleri ile uygulamalarını disiplin yönetmeliğine göre değerlendirerek yaptırımlar uygular.
(2)Devesine alkol, doping ve testosteron hormonu gibi hormon arttırıcı iğne veya haplar verdiği tespit edilen deve sahiplerine, .
(3)Devesinin ayaklarına veya herhangi bir yerine, güreş esnasında rakibine üstünlük sağlamak için, kokulu ya da tiksindirici madde süren deve sahiplerine,
(4)Devesine kötü niyetle şiddet uygulayan, herhangi bir aletle vurarak döven, kötü davranan deve sahipleri ile savranlarına
(5)Develeri güreşirken kavga eden, küfrederek saldıran, fiili mukavemet uygulayan deve sahibi veya savranlarına
(6)Sahibine, savranına veya herhangi bir kişiye saldırarak, ısırmak veya ezmek sonucu ölümüne, yaralanmasına ya da sakat kalmasına sebep olan develerin güreşlere katılması sağlık kurulu raporu ile yasaklanır. Deve ve sahibi hakkında Devecilik Kültürü ve Deve Güreşleri Disiplin yönetmeliğinde karşılığı bulunan yaptırımlar veya cezalar uygulanır.
(7)Disiplin kurulu; Federasyon organlarınca disiplin kuruluna havale edilen disiplin soruşturma istemleri ile derneklerin ve üyelerinin şikâyetleri neticesinde yapılacak disiplin soruşturmalarını yukarıda 7 maddede belirtilen hususları Devecilik Kültürü ve Deve Güreşleri Disiplin yönetmeliğine göre inceleyerek değerlendirir ve gereğini yapar.
(8) Sahibine, bakıcısına veya yabancı başka kişilere hırçınlık yapan, saldıran, ısıran veya bu yönde eğilimi olan develer ile daha önce bu tür kötü olaylara sebep olmuş develer güreşlere davet edilmemeli ve güreştirilmemelidir. Güreştiren deve sahibi ile güreşe davet eden dernek ve tertip komiteleri suç işlemiş sayılırlar ve 1 (bir) yıl ila 3 ( üç) yıl deve güreşleri organizasyonlarından men edilir.
ALTINCI BÖLÜM
Tahkim Kurulunun Teşkilat Yapısı ile Görev ve Yetkileri
Teşkilat Yapısı
Madde 11– (1) Tahkim Kurulu
Federasyon yönetim kurulunun belirleyeceği 3 asil, 2 yedek üyeden oluşur. Disiplin kurulunun verdiği cezaların itiraz merciidir. İtirazları 15 gün içerisinde değerlendirir..
(2)Kurul ilk toplantısında asıl üyeler arasından bir Başkan Vekili ve bir Raportör seçer.
(3)Başkan ve Başkan Vekilinin yokluğu halinde, kurula en yaşlı üye başkanlık eder.
(4)Tahkim Kurulu kendisine yapılan başvuruları kesin ve nihai olarak karara bağlar ve bu kararlar aleyhine yargı yoluna başvurulamaz.
Görev ve Yetkileri
Madde 12– (1)Federasyon ile dernekler ve dernek şube ve temsilcilikleri, tertip komiteleri, hakemler, deve sahipleri, savranlar, cazgırlar, saha komiserleri, ağız bağcılar ve kontrolcüleri, ayırıcılar ve diğer görevliler arasında çıkan ihtilaflar hakkında Yönetim Kurulu tarafından verilecek kararlara karsı yapılan başvuruları,
(2)Eşleme ve Sınıflandırma Kurulu, Hakem Kurulu, Teftiş Kurulu ve Disiplin Kurullarının kararlarına karsı yapılan itirazları,
(3)Yönetim Kurulu tarafından çıkarılan talimatlar ile ilgili uyuşmazlıkları ilgililerinin başvurusu üzerine inceleyerek kesin olarak karara bağlar,
(4)Devecilik Kültürü ve Deve Güreşleri Federasyonu Yönetim Kurulu tarafından çıkartılmış Talimatların, Kanun, Kanun Hükmünde Kararname, yönerge ve yönetmeliklere aykırılığına ilişkin başvuruları,
ilgililerin talebi üzerine inceler ve karara bağlar
YEDİNCİ BÖLÜM
Teftiş Kurulu Teşkilat yapısı, Görev ve Yetkileri ile Görevlendirme Usulleri
Teşkilat Yapısı
Madde 13 – Teftiş kurulu 3 ( Üç) asil 3 ( üç ) yedek üyeden oluşur. Üyeler federasyon yönetim kurulunca seçilir.
Federasyon Gözlemci Raporları Değerlendirme ve Deve Güreşlerini Denetleme Kurulu olarak üç kişiden oluşur. Ücretlendirme federasyon yönetim kurulu kararıyla tespit edilir ve ödenir. Görevi federasyon yönetim kurulu ile biter. Federasyona üye dernek üyesi olmayan bu kurulda yer alabilir. Ayrıca bu kurul yapılan güreşlerde yolluk ve avanslarını alamayıp mağdur olan en az 5 deve sahibinin yazılı müracaatı ile o güreşin ödemelerini federasyon adına inceleme yetkisine sahiptir.
Görev ve Yetkileri
Madde 14 – Çeşitli gerekçelerle mağdur olduğunu iddia eden deve sahibinin şikayeti durumunda; Güreş Komitesi ve deve güreşi görevlileri söz konusu şikayet hakkında gerekli incelemeleri yaparak, gereği yapılmak üzere Federasyona yazılı rapor tanzim etmektir.
SEKİZİNCİ BÖLÜM
Sağlık Kurulu Teşkilat Yapısı, Görev ve Yetkileri ile Görevlendirme Usulleri
Teşkilat Yapısı
Madde 15– (1)Sağlık Kurulu, Federasyon Başkanının teklifi ve Yönetim Kurulu’nun kararı ile en az üç yıllık mesleki tecrübeye sahip veteriner hekimler arasından seçilecek 1 (bir) başkan ve 3 (üç) asil, 3 (üç) yedek üyeden oluşur. Görev süresi Federasyon Yönetim Kurulu’nun görev süresi kadardır.
(2)Sağlık Kurulu üyeleri ile heyetlerde görevlendirilecek veteriner hekimlerin alacağı ücretler her yıl yapılacak Mali Genel Kurul tarafından tespit edilir. Tespit yapılamaması halinde bir önceki yıl belirlenen ücretler geçerlidir.
Görev ve Yetkileri
Madde 16– (1)Sağlık kurulu, develerin sağlığı ve bakım koşulları konusunda görüş ve önerileri belirleyerek, rapor halinde Yönetim Kurulu’na sunar.
(2) Sağlık Kurulu kendi çalışma ve ihtisas alanlarına giren konularda; dernek üyelerine, deve sahiplerine ve savranlarına gerekli eğitimi vermek, develerin sağlığını korumak, performanslarını değerlendirmek, geliştirmek ve yüksek tutmak içinher türlü bilimsel veriye dayalı çalışmalar yaparak, önerilerini Federasyon Başkanı’na ve Yönetim Kurulu’na sunar.
(3)Sağlık Kurulu, her yıl 01 Mayıs – 20 Temmuz ve 20 Ağustos - 30 Kasım tarihleri arasında inceleme ve gözlem heyeti bünyesinde, develerin sağlık durumlarını kontrol etmek üzere bir temsilci görevlendirir. Görevlendirilen bu temsilciler, derneklere kayıtlı develeri sağlık taramasından geçirir. Tarama sonucunda tespit ve izlenimlerini raporlarında belirterek Sağlık Kurulu başkanına sunar. Deve sahipleri yapılan bu sağlık taraması için herhangi bir ücret ödemezler. Tedavi uygulanması gerekiyorsa kullanılacak ilaç ve malzemelerin bedellerini öderler.
(4)Sağlık Kurulu ayrıca düzenlenecek deve güreşi organizasyonlarında görevlendirilecek inceleme ve gözlem heyetine bir veteriner temsilci görevlendirir. Görevlendirilen bu veteriner temsilciler, organizasyon boyunca saha içinde ve dışında develerin sağlık durumlarını gözlemler. Lüzum görülen deve güreşi organizasyonlarında, katılan develer içinden rastgele yöntemle beş deve seçerek doping testi uygular. Tespit ve gözlemlerini yazılı bir rapor olarak Sağlık Kurulu Başkanlığına sunar. Bu iş için, deve güreşi organizasyonlarını düzenleyen dernekler, kurum ve kuruluşlar katılan develerin sahipleri herhangi bir ücret ödemezler.
(5)Sağlık Kurulu, dernekler ile koordineli olarak her deve için ayrı ayrı sağlık karnesi oluşturulmasını sağlar. Her sağlık taraması sonucunda tespit edilen sağlık durumları bu karnelere işlenir.
(6)Sağlık kurulu; belirli zaman aralıklarında, eğitim, kurs, seminer ve sempozyum gibi faaliyetler gerçekleştirerek kişileri deve sağlığı ve beslenme konularında bilgilendirir.
(7)Sağlık Kurulu, bugüne kadar halk arasında develere uygulanan basit tedavi yöntemlerini uygulayan kişilerle temas kurarak bilgi merkezi oluşturur. Bu kişilerden alınacak bilgilerde bilimsel tedavi yöntemleri birleştirilmelidir. Bu bilgiler ışığında develerin sağlık konularını ve beslenme konularını içeren kitapların yazılmasını sağlamalıdır. Bu kitaplar Federasyon Başkanlığınca değerlendirilmelidir.
DOKUZUNCU BÖLÜM
Hakem Kurulu Teşkilat Yapısı, Görev ve Yetkileri ile Görevlendirme Usulleri
Teşkilat Yapısı
Madde 17 –(1)Hakem Kurulu, Federasyon Başkanının teklifi ve Yönetim Kurulu kararı ile seçilecek 1 (bir) başkan ve 2 (iki) asil, 2 (iki) yedek üyeden oluşur. Görev süreleri Federasyon Yönetim Kurulu’nun görev süresi kadardır.
(2)Hakem Kurulu üyeleri ile sertifikalı hakemlerin alacakları ücretler her yıl mali genel kurulca belirlenir. Belirlenmemesi halinde bir önceki yıl belirlenen ücretler geçerlidir.
Görev ve Yetkileri
Madde 18 -(1)Hakem Kurulu; Federasyon Hakem Kuruluna bağlı lisanslı hakemleri düzenlenecek deve güreşi organizasyonlarına atamakla yetkili ve görevlidir.
Deve güreşi organizasyonlarında; 1 (Bir) Başhakem, 2 (İki) Orta Saha Hakemi ve 5 (Beş) Masa Hakemi bulunmak zorundadır. Bu hakemlerden; 1 (Bir) Orta Saha Hakemi ile 2 (İki) Masa hakemi federasyon hakem kurulu tarafından atanır. Diğer 1 (Bir) Orta saha Hakemi İle 3 (Üç) Masa hakemini güreşi düzenleyen dernek veya tertip komitesi belirler. Başhakem ise görevli masa hakemlerinin en yaşlı olanıdır.
(2)Ataması yapılan hakemlerin hakemlik performanslarını değerlendirmekle görevlidir.
(3)Hakemlere görevleri doğrultusunda eğitim kursları ve seminerler düzenler. Hakemlik yapacak kişilere ilk hakem eğitiminin verilmesini ve eğitim sonunda Federasyon Yönetim Kurulu’nca verilecek sertifika almalarını sağlar. Hakemlik eğitimi almamış, hakemlik sertifikası olmayan kişiler hakem olarak atanamazlar.
(4)Hakem Kurulu, hakemlik görevini kötüye kullanan hakemleri Disiplin Kuruluna sevk eder. Hakem Kurulu tarafından Disiplin Kuruluna sevk edilmiş hakemlerin hakemlik görevleri 1 (bir ) ila 3 ( üç ) yıl arasında değişen bir süre için geçici olarak dondurulur.
Görevlendirme Usulleri
Madde 19 - (1) Hakem atamaları yapılırken güreş organizasyonu düzenlenen yerleşmeye yakın hakemlere öncelik tanınması usulü uygulanır. Ancak üst sınıf güreş organizasyonlarına yapılacak hakem atamalarında performansı ve tecrübesi fazla olan hakemler değerlendirilir.
(2) Hakem Kurulu’nca yapılacak atamalar, güreş gününden en geç 10 (on) gün öncesine kadar yapılır ve sonuçları ilanen duyurulur. Hakem atama yazısı güreşten 5 (beş) gün öncesine kadar o güreşi düzenleyen kurum veya kuruluş ya da derneğe Federasyon Başkanlığınca gönderilir.
(3) Güreşi yapan kurum ve kuruluş, derneklerin belirleyeceği hakemlerin isim listelerini güreş gününden en geç 5 (Beş) gün öncesine kadar yazı ile federasyona bildirmek zorundadır.
ONUNCU BÖLÜM
Eşleme Kurulu Teşkilat Yapısı, Görev ve Yetkileri ile Görevlendirilme Usulleri
Teşkilat yapısı
Madde 20–(1)Eşleme ve Sınıflandırma Kurulu, Federasyon Başkanının teklifi, Yönetim Kurulunun kararı ile seçilecek 1 (bir) başkan ve 2 (iki) asil, 2 (iki) yedek üyeden oluşur. Görev süreleri Federasyon Yönetim Kurulu’nun görev süresi kadardır.
(2)Eşleme Kurulu üyelerinin alacakları ücretler her yıl yapılacak mali genel kurulca belirlenir. Ancak; eşleme görevlilerinin alacağı ücretler bağlı oldukları derneklerce sağlanır. Eşleme görevlilerine ücret ödenmesi zorunlu değildir.
Görev ve Yetkileri
Madde 21-(1)Eşleme ve Sınıflandırma Kurulu; deve güreşi organizasyonlarını düzenleyen kurum ve kuruluşların yönetmeliğe uygun olarak yaptıkları eşlemeleri kontrol eder. Yönetmeliğe uygun olmayan eşlemeler varsa, bunları tespit eder ve değiştirilmesini sağlar.
(2)Ayrıca, güreş develerinin puanlama sisteminin takibini yaparak, develerin gruplandırılmasını ve sınıflandırılmasını sağlar.
(3)Dernek veya kurum ve kuruluşların tertip komitelerine tabi olan yönetici ve üyelerin eşleme yapabilmeleri konularında eğitim, kurs, seminer vb. faaliyetler icra eder. Gerekli eğitimlerin verilmesini ve eğitimler sonunda Federasyon Başkanlığı tarafından lisans almalarını sağlar. Bu konudaki görüş ve önerilerini ayrıca Yönetim Kurulu’na sunar.
(4)Dernekler ve oluşturacakları tertip komiteleri, düzenleyecekleri deve güreşi organizasyonları için davet edecekleri develerin eşlemelerini, bünyelerinde bulunan sertifikalı eşleme görevlileri aracılığıyla yapar.
(5)Eşleme ve Sınıflandırma Kurulu, görevini kötüye kullanan eşleme görevlileri ile gerekli görülmesi halinde onların bağlı olduğu Dernek Yönetimini Disiplin Kurulu’na sevk eder.
(6)Eşleme ve Sınıflandırma Kurulu tarafından Disiplin Kurulu’na sevk edilmiş eşleme görevlilerinin görevleri 1( bir ) ila 3 (üç ) yıl geçici olarak dondurulur.
(7)Devesinin sınıfını bir üst sınıfa yükseltmek isteyen deve sahiplerinin başvurularını alır. Başvurunun uygun görülmesi halinde o devenin sınıfını süresiz olarak bir üst sınıfa yükseltir.
(8)Eşleme ve Sınıflandırma Kurulu, her yıl 31 Ekim tarihine kadar develerin gruplandırılması ve sınıflandırılmasını tamamlayarak ilanen duyurur. Hazırlanan sınıflandırma listesi ilgili derneklere bir hafta içerisinde yazı ile bildirilir.
(9)Eşleme ve Sınıflandırma Kurulu düzenlenecek deve güreşi organizasyonlarında görevlendirilecek inceleme ve gözlem heyetinde görev yapmak üzere bir temsilci görevlendirir
ONBİRİNCİ BÖLÜM
İnceleme ve Gözlem Heyeti Teşkilat yapısı ile Görev ve Yetkileri
Teşkilat yapısı
Madde 22– (1)İnceleme ve Gözlem Heyeti 1 (Bir) Başkan ve 3 (Üç) Temsilci ve 3 (Üç ) Yedek Temsilci üyeden oluşur. Yönetim Kurulu tarafından atamayla seçilirler.İnceleme ve Gözlem Heyeti Yönetim Kurulu’na bağlı olarak faaliyet gösterir.
İnceleme ve Gözlem Heyeti Teşkilatında;
1.1(Bir) Kişi Denetleme Kuruluna bağlı temsilci (Aynı zamanda Başkandır)
2.1(Bir) Kişi Disiplin Kuruluna bağlı temsilci
3.1(Bir) Kişi Sağlık Kuruluna bağlı veteriner hekim temsilci
4.1(Bir) Kişi Eşleme ve Sınıflandırma Kuruluna bağlı temsilci,
bulunur.
Görev ve Yetkileri
Madde 23- (1)Develer ve bakım koşulları her yıl; 01 Mayıs - 20 Temmuz ile 20 Ağustos - 30 Kasım tarihleri arasında bakımlarının yapıldığı ve beslendiği mahallerde İnceleme ve Gözlem Heyeti tarafından yerinde incelenir. Yapılan inceleme ve gözlem sonucunda tespit edilen sonuçlar rapor olarak düzenlenir ve Federasyon Yönetim Kurulu’na teslim edilir.
(2) Düzenlenecek her deve güreşi organizasyonuna Federasyon Yönetim Kurulunca inceleme ve gözlem heyeti görevlendirilir. Bu heyetteki temsilciler organizasyon boyunca sorumlu oldukları alanda inceleme ve gözlemlerde bulunur. Organizasyon sonunda düzenlenen rapor Federasyon Yönetim Kurulu’na sunulur.
(3) Görev süreleri Yönetim Kurulu’nun yetkilendirmesiyle başlar, görevin sona ermesiyle biter.
(4) Her temsilci inceleme ve gözlemlerini bağlı olduğu kurulun görev ve yetkileri doğrultusunda gerçekleştirir.
(5) Deve güreşlerinde gözlemcilik yapanların ücretleri her yıl Mali Genel Kurulda tespit edilir. Belirlenmemesi halinde bir önceki yıl belirlenen ücretler geçerlidir.
(6) Gözlemci ücretleri Federasyonca ödenir.
ONİKİNCİ BÖLÜM
Başhakem, Orta Saha Hakemi, Masa Hakemi, Saha Komiseri, Ağız Bağcı, Ağız Bağı Kontrolcüsü, Urgancı/Ayırıcı, Cazgır Tanımı, Veteriner Hekim Görev ve Yetkileri
Başhakem
Madde 24–(1)Başhakemler, düzenlenecek deve güreşi organizasyonlarında görev alacak hakemlerin tamamının görevleri süresince tabi oldukları hakemlerdir. Her deve güreşi organizasyonunda yalnızca bir başhakem görevlendirilir.
(2)Başhakemler; diğer hakemleri görevleri süresince yönetmeliklere ve kurallara uygun hakemlik yapıp yapmadıklarını kontrol eder. Yönetmelik ve kurallara uymayan hakemleri, yerinde sözlü olarak uyarır. Durumu tertip komitesi ile İnceleme ve gözlem heyetine bildirerek hazırlanacak raporda olumsuz davranış sergileyen hakemin performansı veya disiplini hakkında görüş bildirir. Masa hakemlerinin yaşça en kıdemli olanı güreşin başhakemidir.
Orta Saha Hakemi
Madde 25–(1)Orta saha hakemi, düzenlenecek deve güreşi organizasyonlarında develerin saha ortasında birbirleri ile verilen süre içinde adaletli olarak güreşmelerini sağlar.Düzenlenecek deve güreşi organizasyonlarında orta saha hakemliği yapacak kişilerin, üyesi olduğu derneğin teklifi ile federasyonca lisans almış kişilerden olması şarttır. Orta hakem ücretleri federasyonca tayin edilir. Orta hakem ücretleri baş güreş ücretinin ¼ ünü geçemez. Orta hakem ücretleri, güreş komitesince yol ve otel (belgeli) masrafları ile birlikte güreş bitiminde ödenir. Her iki hakem, rengi federasyonca belirlenmiş kendilerine ait hakem yeleği ile görev yapacaklardır.
(2)Her deve güreşi organizasyonunda iki orta saha hakemi görevlendirilir. Hakemlik görevini organizasyon boyunca sırayla yaparlar.
(3)Deve sahipleri ve savranları, develeri güreşirken orta saha hakemi müsaade etmedikçe develerine müdahale edemezler.
(4)Orta saha hakemi düdük kullanır. Güreş süresi sona erdiğinde ayırıcıların develeri ayırmaları için düdük çalarak komut verir. Böylece güreşin sona erdiğini ilan etmiş olur.
(5)Hangi ayırıcı(Urgancı) grubunun hangi deveyi ayıracağını orta saha hakemi havut keçe rengini belirterek belirler.
(6)Güreşen develerden birisinin hatapları yere değecek şekilde yıkılması, bağırması ya da kaçması durumlarında diğerini galip ilan ederek güreş süresi dolmadan güreşi sonlandırır.
(7)Güreşen develerden birisinin rakibinin ön kolunu kaldırarak uzun süre yıkamadığı ve yıkamayacağı durumlarda güreşi durdurarak develeri ayırtıp tekrar güreşmelerini sağlar.
(8)Güreşen develerden birisinin rakibinin ön bacakları yere paralel olarak düzde kalacak şekilde çengele getirmesi halinde hakem güreşi sonlandırır. Düz çengele getireni galip ilan eder.
(9)Güreşen develerden birisinin rakibinin arka bacaklarından çengel alması halinde hakem güreşi sona erdirerek develeri ayırtır. Arkadan çengel alan develeri yenik ilan eder.
(10)Orta saha hakemi tarafından süresi dolmadan herhangi bir sebeple ayrılan develerin sahipleri orta saha hakeminden talep ettikleri takdirde güreş süreleri doluncaya kadar develerini güreştirmekte serbesttir.
(11)Güreş süreleri her ne sebeple olursa olsun 10 (On) dakikayı geçemez.
(12)Deve sahiplerinden birisinin müsabaka sırasında devesinin pes ettiğini belirtmesi halinde güreşi sonlandırır. Pes ettiği kabul edilen deve orta hakem kararı ile cazgıra bildirilir. Cazgır anons eder, pes eden deve sahibi hiçbir hak talep edemez.
(13)Develerden birinin bağda ters düşmesi durumlarında develerin sağlığı açısından kendi yetkisini kullanarak develeri ayırır. Bu durumlarda güreş diğer deve sahibinin rızası halinde 10 dakikalık sürenin dolması için yeniden yapılabilir.
(14)Muşaf çengelde her iki deve mutlaka çengel aldığı yöne devrilerek ayrılacaktır.
(15)Çatal kapanda develer 3 dakika bağda bekletilecektir. Bu süre zarfında develerden biri sök kapa yapmazsa veya güreşi sonlandırıcı bir hareket olmazsa develer hakem kararı ile ayrılacaktır.
(16)Deve güreşlerinde boğa güreştirmek saha güvenliği ve develerin güvenliği nedeniyle sakıncalı bir durumdur. Bu nedenle deve güreşlerinde boğa güreştirmek yasaktır.
(17)Deve güreşlerinde sadece folklorik gösteriler ve festival vb kültürel etkinlikler yapılabilir.
(18)Bağa giren deve 3 dakika bağda bekletilecektir. Bu süre içinde diğer deve bağı sökemezse hakem kararı ile ayrılacaktır.
Masa Hakemleri
Madde 26–(1)Düzenlenecek deve güreşi organizasyonlarında masa hakemliği yapacak kişilerin, üyesi olduğu derneğin teklifi ile Federasyonca lisans almış kişilerden olması şarttır. Yaşça en kıdemli olanı güreşin başhakemidir.
(2)Masa hakemleri; deve güreşi organizasyonlarında, saha içindeki güreşlerin yapılış ve işleyişinde en yüksek karar merciidir. Bu nedenle diğer hakemler, saha komiserleri, ağız bağcılar, ağız bağı kontrolcüleri ve cazgır diğer görevliler masa hakemlerinin kontrolündedir.
(3) Güreşen develeri liste halinde kayda alarak güreş neticesini belirtirler. Her deve için son durumu tespit ederek rapora kaydederler.
(4) Güreşen develerin alacağı ikramiyelere ait fişleri keserek deve sahiplerine teslim ederler. Güreşmeyen develerin ikramiye fişleri verilmez.
(5)Masa hakemlerine ücret ödenmez.
Saha Komiserleri
Madde 27–(1)Saha komiserleri güreşi düzenleyen kurum ya da kuruluşlarca tayin edilir. Deve ve deve sahiplerini tanıyan kişilerden seçilmelidir.
(2)Güreş sahasında en fazla iki çift deve bulunmalıdır. İki çiftten başka devenin sahaya girmesine engel olur.
(3) Sürekli olarak kapı görevlilerini kontrol eder.
(4) Saha içinde deve sahiplerinin develeri güreşirken develerine yaklaşmasına müsaade etmez.
(5) Saha içine görevli olmayan kişiler girmişse bunları derhal dışarı çıkarır.
Ağız Bağcılar
Madde 28–(1)Ağız bağcılar, üyesi oldukları derneklerin teklifi ile Federasyon Başkanlığınca lisans belgesi verilmiş kişilerdir.
(2)Develerin ağızlarını tekniğe uygun olarak kendir ip ile bağlarlar. Bağlamada kazık bağı tekniği uygulanır.
(3)Ağız bağı yapılırken devenin ağzında dudak bindirmesi gibi sorunların olmaması önemlidir.
(4) Devenin ağzı burunlarının dört parmak üzerinden çene altına dolanarak yetkili ağız bağcı tarafından her iki deveye zarar vermeyecek şekilde bağlanır. Burada esas develerin korunmasıdır. Ağız bağcılar gerekli görmeleri halinde devenin ağzını bağlamadan azı kontrolü yapabileceklerdir. Şayet azı kontrolünde devenin rahatsızlığı varsa , azı dokunuyorsa görevli veteriner hekimi çağırıp durumu bildirecektir. Veteriner hekimin kararına göre deve güreştirilecek veya güreşten çekilecektir.* Madde 41/7'de de bahsedilmiştir.
Ağız Bağı Kontrolcüleri
Madde 29–(1)Ağızları bağlanan develerin ağız bağı iplerinin gevşek olup olmadığını kontrol eder.
(2)Bu kontrol sağ veya sol elin işaret parmağı ile yapılır. Devenin çenesinin altındaki noktadan parmak ağız bağı ipi ile çene kemiği arasından geçirilmeye çalışılır. Normal ağız bağında işaret parmağının ucunun dahi girmemesi gerekir.
(3)Ağız bağı yapılırken develerin burunlarının üstüne ya da altına keçe, bez gibi parçalar kullanılmamalıdır. Sadece iple devenin burnu bağlanmalıdır.
(4)Develerin ağzında ya da burnunda ağız bağı yapılacak bölgede yara veya hasar varsa o devenin ağzı bağlanmayarak veteriner hekime bildirilir. Eşlerden birinin deve sahibi diğer devenin ağzının bağlanma şeklinden tereddüt duyarsa orta hakemler vasıtası ile kontrol isteyebilir.
(5) Ağız bağı normal olan develer sahaya girmek üzere kapı görevlisine gönderilir.
Urgancı/Ayırıcılar
Madde 30 – Sadece Federasyonca yetki belgesi verilmiş kişiler urgancıbaşı görevini yapabilir. Güreşte iki kişi urgancıbaşı görevi yapar. Her urgancıbaşının arkasında 7 kişi urgancı olacaktır. İki grubun urgancıbaşı ve urgancılarının toplamı 16 kişidir. Gruplar görev esnasında ayrı renk kolsuz yelek giymek zorundadır. Urgancıbaşı kendi takımını kendi kurar. Komite urgancıbaşı ile muhataptır. Herkes urgancı olamaz. Bu göreve vakıf ve deneyimli kişilerden seçilirler.
Cazgırlar
Madde 31 – Cazgır (sunucu) üye olduğu derneğin teklifi ve Federasyon üyesi tüm deveci dernekleri başkanlarının katılımıyla 2/3 çoğunluğun oyunu almış, Federasyonca yetki belgesi verilmiş kişilerden olacaktır. Cazgır ücreti baş güreş ücretinin yarısını geçemez. Cazgırlar sadece güreş anlatmakla; devecilik ve Yörük kültürü ile ilgili ortama renk katacak mani ve deyişlerle bilgilendirme yapmakla görevlidir. Cazgırlar güreşe müdahale edemez.
Veteriner Hekim
Madde 32 - Güreşlerde görevli “veteriner hekim” bulundurulması zorunludur. Ayrıca güreş tertip edilen mahallin mülki amirliğinden veteriner hekim talep edilir. Veteriner hekim ücreti, yol ve ihtiyaç masrafları güreş bitiminde tertip komitesi tarafından ödenir. Alacakları ücretler her yıl Mali Genel Kurulda belirlenir. Belirlenmemesi halinde bir önceki yılın ücretleri üzerinden ödeme yapılır.
ONÜÇÜNCÜ BÖLÜM
Deve Güreşi Organizasyonları ve Düzenlenme Şekli
Tertip Komitesi
Madde 33– (1)Tertip Komitesi; kurum veya kuruluşların düzenleyecek oldukları deve güreşi organizasyonlarında her türlü yasal sorumluluklar altında organizasyonun başından sonuna kadar gerçekleşmesini sağlamakla görevlendireceği heyettir.
(2)Kurum veya kuruluşların deve güreşi düzenleme kararı almasından sonra bu deve güreşini düzenleyecek bir tertip komitesi oluşturmak zorundadır.
(3)Tertip komitelerinde görev alacak kişiler, deve güreşi ile ilgili kurum veya kuruluşların seçilebileceği gibi kurum veya kuruluşlarla ilgisi olmayan diğer kişi ve kurumlardan da seçilebilirler.
Müracaat ve Güreş Gününün Tayini
Madde 34- (1)Deve güreşi organizasyonu düzenlemek için karar alan kurum veya kuruluşlar, deve güreşini düzenleyecek tertip komitesinin isim listesi ile güreşi icra etmek istediği tarihi en geç 10 Eylül günü saat 17:00’ a kadar yazı ile valilikçe tayin edilen İl Hayvanları Koruma Kurulu’na ve Devecilik Kültürü ve Deve Güreşleri Federasyonu Başkanlığı’na bildirmek zorundadır.
(2)Yapılan müracaatların değerlendirmeleri, derneklerin tamamı ve Federasyon Yönetim Kurulu’nun deve güreşi yapacak Tertip Komitesinden bir temsilcinin de katılımı ile yapılacak Deve Güreşi Organizasyonu Koordinasyon Kurulu’nda kurul üye sayısının üçte ikisinin ortak kararı alınarak sağlanır. Bu kurul her yıl 11 Eylül ile 30 Eylül tarihleri arasında yapılmalıdır. Her dernek ve deve güreşi tertip eden komite bu değerlendirme toplantısına bir üye göndermek zorundadır. Deve güreşi düzenleyen kurum ve kuruluşlar ve dernekler toplantı için görevlendirecekleri temsilci üyeyi toplantı tarihinden en geç 7 gün öncesine kadar yazı ile federasyona bildirmekle mükelleftir.
(3)Deve güreşi organizasyonlarının, yıllık takvimlerinin belirlenmesinde; güreşlerin hangi illerde yapıldığı, aynı günde yapılacak olan güreşlerin birbirine olan mesafesi ile organizasyonun hangi sınıfta yapıldığı hususlarına dikkat edilmelidir.
(4)Aynı il içinde ya da farklı illerde yapılsa dahi aynı günde birbirine 100 km.’ den daha yakın mesafede deve güreşi organizasyonu yapılmasına müsaade edilmez. Ancak birbirine 100 km.’ den daha yakın mesafede organizasyon yapacak her iki derneğin veya kurum veya kuruluşun Tertip Komitesinin de rızasının olması halinde aynı günde deve güreşi organizasyonu yapılmasına müsaade edilebilir. Deve güreşi düzenlenen il ve ilçelerdeki kara yolu mesafeleri Federasyon tarafından kara yolları ile ilgili kurum ve amirliklerden yazı ile istenir.
(5)Hayvan Hakları İl Koordinasyon Kurulu toplantılarına katılan temsilci dernekler, deve güreşleri hakkında alınacak kararlar kapsamında kurulda bulunan diğer katılımcıları bilgilendirir. Temsilci dernekler yapılacak oylamalarda yetkisi dâhilinde oy kullanır.
Deve Güreşleri Organizasyon Takviminin İlanı, Reklam ve Tanıtımlar
Madde 35– (1) Madde 34/1’ e göre yapılan müracaatlar için deve güreşleri organizasyonlarının sezon takviminin belirlenmesi amacıyla, her yıl 11–30 Eylül tarihleri arasında Federasyon Başkanlığı’nca belirlenen bir günde Koordinasyon Toplantısı yapılır. Koordinasyon Toplantısı; Federasyon Yönetim Kurulu, üye derneklerin Dernek Başkanları, deve güreşi yapacak kurum veya kuruluş temsilcileri ve Tertip Komitesi temsilcilerinin katılımıyla yapılır.
(2)Koordinasyon Toplantısında alınan kararlar ile belirlenen deve güreşleri organizasyonu sezon takvimi, açık tutanakla kayıt altına alınır. Bu tutanak, Federasyon Yönetim Kurulu ile üye derneklerin Dernek Başkanlarınca ve deve güreşi yapacak kurum ve kuruluşun Tertip Komitesi temsilcisince imzalanarak onaylanır. Bu rapor veya tutanaklar, Federasyon Başkanlığınca İl Hayvanları Koruma Kurulu veya Valilikçe görevlendirilmiş makama yazı ile bildirilir.
(3)Deve Güreşi Organizasyon tarihi belli olan dernekler ve tertip komiteleri; ilgili yazının tebliğ tarihinden itibaren en geç bir hafta içinde, bağlı oldukları il veya ilçenin mülki amirliğine, gerekli kanuni izinleri almak üzere müracaatlarını yapmak ve müsaade almak zorundadır.
(4)İllerde yapılacak güreşlerle ilgili kararlar, her ilde ayrı ayrı yapılan Hayvanları Koruma İl Koordinasyon Kurulu toplantıları ile alınmaktadır. Bu kararların alınmasındaki toplantılara Federasyon adına o bölge/yöre de Federasyonu temsil etme yetkisi verilmiş temsilci ya da temsilciler katılacaktır. Federasyon tüm talepleri inceler ve güreş günlerinin mutabakatını ve koordinasyonunu sağlar.
(5)Tespit edilen Yönetim Kurulu deve güreşleri takvimini toplantı tarihinden itibaren en geç 15 (on beş) gün içinde güreşlerin yapılacağı il ve ilçelerin Mülki Amirliklerine yazı ile göndermek zorundadır.
(6)Organizasyon tarihi belli olan derneklerden, bağlı oldukları Mülki Amirliklere müracaat da bulunanlar reklam ve tanıtımlarını yapabilirler.
(7)Reklam ve tanıtımlar gerekli izinler alınarak yapılmalıdır. Reklam ve tanıtım kapsamında, basın, afiş, el broşürü, internet, telefon, anons ve buna benzer her türlü kitle iletişim araçları kullanılabilir.
(8)Hazırlanacak yazılı ve görsel her türlü reklam ve tanıtımlarda, haksız rekabete yol açacak ve yanıltıcı ilanların yapılması kanunlarla yasaklanmıştır.
(9)Yazılı ve görsel her türlü reklam ve tanıtımlarda, organizasyonu düzenleyen kurum veya kuruluşun adı, iletişim bilgileri, tertip komitesi üyelerinin adları ile davetli develer için verilecek ikramiyelerin miktar ve cinsleri belirtilmek zorundadır.
(10)Daveti kabul ederek organizasyona iştirak edecek her gruptan ve sınıftan develerin isimleri de reklam ve tanıtımlarda kullanılabilir.
(11)Ancak davetli olan develer için yapılacak eşlemeler güreş tarihinden bir ay öncesine kadar açıklanmamalı ve her türlü reklam ve tanıtımlarda kullanılmamalıdır. Gerçekleştirilen eşlemeler, reklam ve tanıtımlarda, ancak güreş tarihine bir ay kala kullanılabilir.
(12)Deve güreşi organizasyonları ilan edilen tarihte mutlaka yapılmalıdır. Ancak hava muhalefeti, doğal afet, salgın hayvan hastalıkları ile kanuni engellerin bulunması halinde güreşler iptal edilir.
(13)Organizasyonun iptal kararı o organizasyonu düzenleyen kurum veya kuruluş, dernek ve ona bağlı çalışan tertip komitesinin ortak kararı alınarak, zaman geçirilmeksizin ilanen duyurulur. İlan verilirken her türlü kitle iletişim araçları kullanılabilir.
(14)Güreşin iptali halinde davetli olarak gelmiş olan develerin sadece nakliye bedelleri ödenir. Görevli olarak katılan cazgır, ağızbağcı, urgancıbaşı ve diğer çalışanların ücretlerinin 1/3’ ü ödenir.
(15)Deve güreşi organizasyonunu iptal etmek zorunda kalan kurum veya kuruluşlar, yeniden deve güreşi düzenleme kararı aldıkları takdirde yeni bir tarih tespiti için Devecilik Kültürü Ve Deve Güreşleri Federasyonu Başkanlığı ve Hayvan Hakları İl Koordinasyon Kurulu’na müracaat edebilirler. Talep edilen tarih için takvimde yer alan organizasyon sahibi kurum veya kuruluşları, dernekleri bilgilendirerek durum değerlendirmesi yapılır. Yapılan toplantı neticesinde talep edilen tarih için güreş yapılmasında engel olmadığının belirlenmesi sonucunda talep de bulunan kurum veya kuruluşa veya derneğe tarih onayı verilir. Uygun görülmediği durumda ise başka tarihler değerlendirmeye alınabilir. Tarih tespiti yapıldıktan sonra iptal edilmek zorunda kalınan organizasyon için izlenen işlem sırası bu organizasyon için de aynı şekilde uygulanır.
Develerin Davet Edilmesi
Madde 36- (1)Güreşe davet edilecek develerin tespiti organizasyonu düzenleyen kurum ya da kuruluşun tertip komitesince yapılır.
(2)Tertip komiteleri istediği deveyi davet etmekte serbesttir. Ancak; davetli develerin mutlaka güreşebileceğine dair sağlık raporunun olması şarttır.
(3)Tertip komiteleri organizasyonun sınıfına göre her sınıftan en az % 10 ( yüzde on) oranında deve tutmak zorundadır. Bu oranı arttırmak veya eksiltmek yine tertip komitesinin yetkisindedir.
(4)Davet edilen deve sahipleriyle mutlaka sözleşme yapılır. Bütün sözleşmeler tek tiptir. Sözleşme örneği Federasyonlarca hazırlanacaktır.
(5)Bir deve sahibinden en fazla 2 + 1 (iki + bir) deve davet edilebilir. Davet edilecek develer için deve sahibi ile mutlaka sözleşme yapılır. 2+1 deve için yapılan sözleşmede iki devenin güreştirileceği +1 devenin komite isterse güreştirilebileceğini ifade eder. Ancak üç devenin avans ve yollukları +1 devenin güreşmemesinde dahi ödenir.
(6)Sözleşmede; devenin adı, sınıfı, bağlı olduğu derneği, sağlık raporu tarih ve sayısı, alacağı ikramiyesi ve güreşeceği rakibi ile sözleşmeye uyulmaması durumunda ödenecek tazminat ve anlaşmazlık halinde yetkili mahkemelerin yeri mutlaka belirtilir.
(7)Sözleşme sırasında deve sahibine, devesine rakip olarak en az üç deve ismi ve her rakibe göre alacağı ikramiyesi teklif edilir. Teklif edilen develerden birisi ile devesini güreştirmeyi kabul ederse alacağı ikramiye ve avans miktarı sözleşmeye yazılır. Deve sahibinin, devesi için teklif edilen rakipleri kabul etmemesi durumunda her iki tarafında onayı ile sözleşmeye şerh koyularak rakip ve ikramiyesi daha sonra belirlenmek üzere açık sözleşme yapılabilir. 2+1 (iki artı bir) sayısından daha fazla deveye sahip olan deveciler fazla olan develerini aynı gün yapılan diğer güreş organizasyonlarına da gönderebilir. Her güreş için 2+1 (iki artı bir) kuralı geçerlidir.
(8)Yolluk avans ve deve ücretleri sözleşmeyi yapan deve sahibinin kendisine ödenir. Ancak sözleşmede hak alacaklarını bir başkasının almasını isim ve tatbiki imzası ile kabul edenlerin ödemeleri belirtilen şahsa yapılabilir. Bu konularda meydana gelecek uyuşmazlıların çözümünde Federasyon taraf olmaz ve konuyu Disiplin Kurulu’na sevk eder.
Güreşe Katılacak Develerde Aranacak Özellikler
Madde 37- (1)Güreşe katılacak develer bulundukları yerdeki Devecilik Kültürü ve Deve Güreşleri Derneğine ve İlçe Tarım Müdürlüğü’ ne kayıtlı, havutlu olacaktır.
(2)Deve sahipleri, güreşlere katılacak develeri için, Federasyon Sağlık Kurulu’ndan veya bağlı oldukları derneğin bulunduğu yerdeki hayvan hastanesi, veterinerlik fakültesi veya özel veterinerlik kliniklerinden en az iki veterinerin imzaladığı üzerinde “güreşmesinde sakınca yoktur” ibaresi olan sağlık kurulu raporu alacaktır.
(3)Deve için sağlık raporu alınmış olsa da, daha sonra herhangi bir sebeple rahatsızlık veya sakatlık geçiren develer güreştirilemezler. Devesini rahatsız veya sakat olduğu halde güreştiren deve sahipleri suç işlemiş sayılırlar ve Disiplin Kurulu’na sevk edilirler.
(4)Sahibine, bakıcısına veya yabancı başka kişilere hırçınlık yapan, saldıran, ısıran veya bu yönde eğilimi olan develer ile daha önce bu tür kötü olaylara sebep olmuş develer güreşlere davet edilmemeli ve güreştirilmemelidir. Güreştiren deve sahipleri ile bu tür develeri güreşe davet eden dernek ve tertip komiteleri suç işlemiş sayılırlar ve Disiplin Kurulu’na sevk edilirler.
(5)Güreştirilecek havutlu develer 6 (altı) yaşından küçük olamaz. Bu develerin 6 (altı) yaş ve üzerinde olmaları gerekmektedir. Altı yaşından küçük olan develer (daylaklar) ancak, organizasyonun belli bir bölümünde dernek ve tertip komitesinin uygun görmesi halinde havutsuz olarak güreştirilebilir. Havutsuz güreşecek daylaklar tertip komitelerinden hak talep edemezler.
Davet Edilen Develerin Eşlenmesi ve Eşleme Listesinin İlanı
Madde 38- (1)Güreşecek develerin eşlemeleri bu yönetmeliğin, onuncu bölümündeki 20nci, 21nci ve maddeleri ile üçüncü bölümdeki 8nci maddeye uygun olarak yapılır.
(2)Eşleme çalışmaları, develerin davet edilmesi ile başlar, güreş gününden 7 (yedi) gün önce sona erer.
(3)Eşlemeler güreş tarihinden bir ay öncesine kadar ilan edilemezler. Bu süre boyunca gizli tutulur.
(4)Davet edilen develerin tamamının yer aldığı eşleme listesi güreş gününden en geç 7 (yedi) gün öncesine kadar ilanen duyurulur.
(5)Eşlemeler; organizasyonu düzenleyen, kurum ve kuruluş veya dernek yönetimi, tertip komitesi üyeleri ve sertifikalı iki eşleme görevlisinin katılımıyla ortak karar alınarak yapılır.
(6)Eşlemeler, davet edilen develerin tamamının bir seferde tek bir toplantıda eşlenebileceği gibi verilen süre içinde parçalar halinde aşamalı olarak da yapılabilir.
(7)Eşleme listesi davetli develerin tamamının eşlemesi yapıldıktan sonra hazırlanacak liste, dernek yönetimi, tertip komitesi üyeleri ve sertifikalı iki eşleme görevlilerince imzalanarak kayıt altına alınır. Eşleme listesinin sıralanışı develerin sınıflarına yukarıdan aşağıya doğru yapılır.
(8)Hazırlanan eşleme listesi imzalandıktan sonra güreşi düzenleyen kurum veya kuruluş ya da ilgili dernek başkanlığınca, güreş tarihinden en geç 7 (yedi) gün önce federasyonda olacak şekilde gönderilir.
(9)Eşleme listesi düzenlenirken yapılan sıralamaya güreş günü görev alan herkesin uyması zorunludur.
(10)Güreş günü güreşlerin başlamasıyla, hangi sınıftan eşlemenin hangi zaman diliminde güreşeceğini ilgili dernek yönetimi ile tertip komitesi belirler.
(11)Güreşler saat 10:00 ile 11:00 arası başlar. Güreşler listenin en sonunda yukarı doğru olan sıralamayla başlar. Saat 13:00’ dan itibaren eşleme listesinin ilk sırasından aşağıya doğru devam eder.
(12)Eşleme listesinde ilan edilen eşlemeler imzalanarak kayıt altına alındıktan sonra asla değiştirilemez.
(13)Eşlemenin değiştirilmesi, ancak; eşlenen develerden herhangi birinin rahatsızlanarak ya da sakatlanarak güreşe iştirak etmemesi durumunda yapılır. Bu durum vakit kaybetmeden federasyona bildirilir. Bu durumda diğer eş yedekte tutulur. Dernek veya tertip komitesi, federasyona bildirmek şartı ile yedekte kalan deve için eş davet edebilir.
(14)Deve sahipleri, eşlenerek listeye giren develerinin herhangi bir sebeple rahatsızlanması ya da sakatlanması halinde devenin sağlık durumunu belgelemek üzere bu yönetmeliğin sekizinci bölümündeki 15nci ve 16ncı maddelere uygun olarak sağlık raporu almak zorundadır. Alınacak bu rapor vakit kaybetmeden güreşi düzenleyen kurum veya kuruluş, dernek veya tertip komitesine teslim edilir.
(15)Deve sahiplerine güreştireceği her devesi için ayrı ayrı kendi sınıflarından en fazla 3 (üç) rakip teklif edilir. Deve sahibi teklif edilen rakiplerin hiçbirini kabul etmezse, devesi dördüncü bir rakiple eşlenir. Ancak; bu eşlemenin de kabul edilmemesi durumunda deve sahibi hiçbir hak talep edemez. Teklif edilen rakipleri kabul etmeyen deve sahibinin develeri davetli deve listesinden çıkarılır.
(16)Baş sınıfı develer aynı rakipleriyle sezon içerinde bir kez güreşirler. Bu güreşte kaybeden bir yıl bekler. Yeni sezonda güreşme talebi kaybedenin hakkıdır. Kaybedenin istemesi halinde güreşme hakkı doğar.
Deve Güreşlerinin Süresi, Güreşin Başlama Şekli ve Bitiş şekli
Madde 39- (1)Güreşlerin süresi en fazla 10 (on) dakikadır. Bu süre hiçbir sebeple arttırılamaz. Ancak, güreşin gidişatına göre orta saha hakemi tarafından kısaltılabilir.
(2)Güreş başlamadan önce orta saha hakemi tarafından güreş sırası gelen develerin sahipleri ve savranlarına işaret verilir. Bu işaret; düdük çalarak ve bir kolun havaya kaldırılıp işaret parmağı ile develerin gösterilmesi şeklinde olur.
(3) Deve sahipleri develerini; devenin kendi içgüdüsel hareketi ile rakibine koşarak yaklaştırabilirler.
(4) Daha sonra orta saha hakemi aynı işaretlerle baş urgancılara güreş sonunda hangi develeri ayıracaklarını bildirir.
(5) Orta saha hakeminden işaret alan deve sahibi ve savranları develerini beyaz çizgili yuvarlak daireye kadar yaklaştırıp yularlarını çıkarırlar.
(6)Güreşler yine orta saha hakeminin düdük çalması ve aynı anda bir kolunu havaya kaldırmasıyla son bulur.
(7)Bu işaretleri duyan ve gören ayırıcı grupları sorumlu oldukları deveyi ellerindeki urganlar vasıtasıyla rakibinden ayırırlar.
Deve Güreşleri Alanının ve Güreş Sahasının yapısı ile Alanda Bulundurulması Gerekenler
Madde 40- (1)Develerin güreşeceği sahanın ölçüsü, içten içe en az 60X70 metre ebadında ya da 4200 m2’lik bir alan olmalıdır. Bu ölçü bu orana göre güreş alanının durumuna göre arttırılabilir veya eksiltilebilir.
(2)Saha kenarındaki seyircilerin emniyeti ve develerin güvenliği için saha kenarından iki metre içerde olacak şekilde ve tüm sahayı çevreleyecek, iki sıra halinde kazıkları ağaç olan uygun kalınlıkta ip çekilecektir.
(3)Saha kenarları, yere sağlam olarak sabitlenmiş tel örgü ya da kafes demir parmaklıklarla çevrilmiş olmalıdır. Yükseklikleri en az 1,5 (bir buçuk) metre olmalıdır. Saha kenarı saha zemininden 2 (iki) metre ve daha fazla yüksek olan alanlarda çekilecek tel örgünün ya da demir parmaklıkların boyu 1 (bir) metreden az olamaz. Bu alanlarda saha içine saha kenarından 2(iki) metre içerden ip çekmeye gerek yoktur.
(4)Sahanın bir kenarında develerin sahaya girip çıkmaları için 3 (üç) metre genişliğinde kapı olmalıdır. Kapının yeri develerin bağlanacağı bölgelere göre uygun noktadan seçilmelidir. Develerin sahaya rahat bir şekilde girip çıkmaları sağlanmalıdır. Alanı müsait olan güreşlerde develerin sahaya girdiği kapı ile çıktığı kapılar ayrı noktalarda belirlenerek giriş çıkışlar ayrılmalıdır.
(5)Güreş sahası giriş ve çıkış kapılarında dernek veya Tertip Komitesi tarafından ikişer kişi görevlendirilmelidir. Saha giriş ve çıkış kapılarından içeriye görevli olmayanları alamazlar. Bu görevliler develerin giriş çıkışlarını sağlar. Bir devenin başında sahibi ile birlikte en fazla üç kişi kabul etmelidirler.
(6)Kapılar; 1*1,5 ebatlarında iki kanat halinde, toplam 3 (üç) metre uzunluğunda, demir parmaklık şeklinde yapılmalıdır. Kapılar yerine takılırken yerden 50 (elli) cm yukarıdan sabitlenmelidir. Kapıların iki kanadı da her iki yönde açılıp kapanabilmelidir.
(7)Saha giriş kapısının dış kısmında sahaya girmeden önce 10X10 metre genişliğinde kapıya bitişik bir bölge saha kenarında olduğu şekilde çevrilmelidir. Bu bölge develerin ağızlarının bağlanacağı bölüm olmalıdır.
(8)Sahanın dışında kapının olduğu kenarın tam ortasında, masa hakemleri, cazgır ve inceleme ve gözlem heyeti üyelerinin tamamını kapsayacak genişlikte bir platform oluşturulmalıdır. Bu platform yerden en az bir metre yükseklikte olmalıdır. Bu platformun ne şekilde belirleneceği dernek ve tertip komitesinin yetkisi dâhilinde olmalıdır.
(9)Dernek veya Tertip Komitesi yetkisi dahilinde, güreş sahasına yakın dış ve kısmında, bir protokol tribünü kurmalıdır. Burada verilecek hizmetler için gerekli tedbirlerin alınması ile tribünün şekli ve biçimi yine dernek veya tertip komitesinin tasarrufundadır.
(10)Güreş alanının giriş kapısı en az üç turnikeden oluşmalıdır. Alana girişlerin sadece giriş kapısından sağlanması için her türlü tedbirleri almak dernek veya tertip komitesine aittir. Bu kapıda turnike sayısına göre bilet satış görevlileri bulundurulmalıdır. Bilet kontrol noktası giriş kapısından en az 10(on) metre ileride yine üç turnikeli olmalıdır. Bilet kontrol noktasında da turnike sayısı kadar görevli bulundurulmalıdır. Bilet satış noktası ile kontrol noktası arasındaki bölümün etrafı kapalı olmalıdır. Buranın koridor gibi olması sağlanmalıdır. Dernek veya tertip komiteleri bilet satış noktası ile kontrol noktasında bulunan görevlilerin kontrol ve takip edilmesi için her türlü tedbirleri almakta yetkilidirler.
(11)Tertip Komitesi tarafından; deve güreşi alanı içinde, güreş sahasının dışında, platforma yakın bir yerde halı ve battaniye gibi bazı hediyelerin dağıtılacağı nokta belirlenir. Bunun nasıl ve ne şekilde sağlanacağının belirlenmesi yine Tertip Komitesi yetkisi dâhilindedir.
(12)Dış tel örgü kenarındaki seyircilerin can güvenliği açısından mangal yakılmasına ve alkollü içki kullanılmasına izin verilmeyecektir. Ayrıca toplu olarak masa, sandalye konularak satıcılarca lokanta açılamaz. Deve güreşi organizasyonlarında amaç sadece mangallı piknik yapmak değil; bu kültürün ve geleneğin en iyi şekilde yaşatılmasına katkıda bulunmaktır. Tel kenarında deve güreşi seyircileri dışında kimse bulunamaz.
(13)Güreş alanı içerisinde seyircilere yakın mesafelerde alanın durumuna göre bir veya birkaç tane sabit veya seyyar tuvalet noktası belirlenmelidir. Tuvaletlerde bayan ve erkek ayrımına dikkat edilerek her noktada birkaç tuvaletin olması sağlanmalıdır. Tuvaletlerin ne şekilde ve nasıl sağlanacağı tertip komitesinin yetkisi dâhilindedir. Tuvaletlerde bir bay ve bir bayan görevli bulundurulmalıdır.
(14)Güreş alanlarının içinde, seyircilerin kolay ulaşabileceği noktalarda; esnaflık, pazarcılık ya da ürün satışı yapılabilecek alış veriş bölgesi belirlenmelidir. Bu bölge 280 cm.’lik cephelere sahip bölümlere ayrılmalıdır. Her bölüme bir numara verilmelidir. Her satıcı için bir veya birkaç bölüm tahsis edilebilir. Bölüm sayısı alana göre arttırılabilir veya azaltılabilir. Bu bölgenin belirlenmesi, bölümlendirmesi ve ihalesinin yapılarak satıcılara tahsis edilmesi dernek veya tertip komitelerinin yetkileri dâhilindedir. Bölgenin tamamı tek bir ihale yapılabileceği gibi bölümler halinde de ihale yapılabilir. İhaleler; 04.01.2002 tarih ve 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’na uygun olarak yapılmalıdır. Ayrıca taraflar bu kanunun hükümlerine uymak zorundadır. Güreş günü, belirlenen alış veriş bölgesinde kurulacak tezgâhlar ile çalışanları İnceleme ve Gözlem Heyetindeki gıda mühendisi veya gıda teknikerlerince denetlenmelidir. Bu görevliler, gerekli görülen durumlarda bazı tezgâhlardan numune alarak incelemeye gönderebilir. Tertip komitesi alışveriş bölgesinin tertip ve düzenini sağlamak üzere en az iki personel görevlendirilmelidir.
(15)Güreş alanlarında, seyircilerin bulunacağı seyir yerleri tertip komitesi tarafından belirlenerek emniyeti alınacak şekilde düzenlenmelidir. Emniyet tedbirleri alanların durumuna göre tertip komitesi tarafından belirlenmelidir.
(16)Seyircilerin can güvenliği açısından emniyet tedbirleri kapsamında özel güvenlik personelleri bulundurulmalıdır. Tertip Komitesi özel güvenlik şirketleri ile protokoller yaparak güvenlik ihtiyacını karşılamalıdır. Güvenlik görevlisi sayısı ihtiyaçlar göz önüne alınarak Tertip Komitesi yetkisinde belirlenir.
(17)Ayrıca Tertip Komitesi bulunduğu il veya ilçenin mülki amirliğinden, kolluk kuvveti, sağlık ilk yardım ekibi, trafik kontrol ekipleri ile itfaiye ekiplerinin görevlendirilmesini talep etmelidir.
(18)Güreş alanı çevresinde ilk yardım ekibiyle birlikte bir ambulans bulunmalıdır. Yangın tehlikesine karşı bir itfaiye aracı bulundurulmalıdır.
(19)Deve güreşi alanlarının seçiminde kolay ulaşım yolları ve yeterli otopark alanlarının varlığı da dikkate alınmalıdır. Otoparklarda tertip ve düzenin sağlanması her türlü tedbirlerin alınması Tertip Komitesine aittir. Otoparkların ücretli veya ücretsiz olması dernek veya Tertip Komitesinin tasarrufundadır.
(20)Saha içerisinden fotoğraf ya da video çekilemez. Fotoğraf çalışması yapmak isteyen derneklere güreş başlangıcında yarım saat izin verilir. İzinli video çekimi yapanlar çektikleri videonun piyasaya dağıtımını, güreş yapılan yerin derneği veya Federasyonun iznini almadan yapamaz. Güreşten görüntü almak isteyen basın üyeleri ya ilk yarım saat ya da güreş sahası dışarısından görüntü alabilirler.
(21) Güreş sahası ve çevresinin organizasyona elverişli ve uygun olmadığı gözlemci raporuyla tespit edildiğinde, belirlenen gerekli iyileştirmelerin yapılmaması halinde bir sonraki yıl söz konusu yerde organizasyona izin verilmeyecektir.
(22) Develerin güreş öncesi bağlanma yerleri seyircilerden ayrı bir yer olacaktır.
Deve Güreşlerinin İcrası
Madde 41– (1) Deve güreşi organizasyonları başlamadan önce mutlaka, istiklal marşı ve saygı duruşu yapılmalıdır.
(2)Toplumumuzun inanışı ve gelenek göreneklerine göre güreşler başlamadan önce dua yapılması ve kurban kesilmesi o organizasyonu düzenleyen kurum veya kuruluşun ya da derneğin tasarrufundadır.
(3)Cazgır, güreşi düzenleyen kurum veya kuruluş ve ona bağlı tertip komitesi ile sahada görev alan herkesi isimleri ve görevleri birlikte okunarak seyircilere tanıtır.
(4)Milli marşımızın okunmasından sonra saha içine, deve, deve sahibi, savranlarının ve diğer kişilerin girmeleri yasaklanmalıdır.
(5)Milli marşın okunması ile birlikte organizasyonda görev alacak herkes yerlerini alır.
(6)Güreşler başladıktan sonra saha içine deveyle birlikte mal sahibi ve savran haricinde kimse giremez. Devenin ortak olmasında ortaklardan sadece birisinin sahaya girme hakkı vardır.
(7)Develerin ağzı iç saha giriş kapısının önünde ayrılan bölümde bağlanır. Devenin ağzı burunlarının dört parmak üzerinden çene altına dolanarak yetkili ağız bağcı tarafından her iki deveye zarar vermeyecek şekilde bağlanır. Burada esas develerin korunmasıdır. Ağız bağcılar gerekli görmeleri halinde devenin ağzını bağlamadan azı kontrolü yapabileceklerdir. Şayet azı kontrolünde devenin rahatsızlığı varsa, azı dokunuyorsa görevli veteriner hekimi çağırıp durumu bildirecektir. Veteriner hekimin kararına göre deve güreştirilecek veya güreşten çekilecektir. Eşlerden birinin deve sahibi diğer devenin ağzının bağlanma şeklinden tereddüt duyarsa orta hakemler vasıtası ile kontrol isteyebilir. *Madde 28/4'de de bahsedilmiştir.
(8)Saha Komiseri güreşecek eşler hazır olduğunda saha içine alarak develeri orta hakeme bildirir.
(9)Orta hakemler güreş başlamadan önce her iki Baş Urgancıya (baş ayırıcı) ayıracakları develeri bildirir.
(10)Havut standart olmalıdır. Devenin önüne veya arkasına çekilmemelidir. Güreş esnasında dışardan müdahale olmadan havut devenin sırtından çıkar ve düşerse bu deve mağlup sayılır. Havut devenin kispetidir. Hatap üzerinde bulunan işkence, tarak ve kamalar rakip devenin güreşini engellemeyecek şekilde ve ağız bağı ipinin takılmayacağı şekilde standart olacaktır. Havut üzerine konulan ya da giyimlere işlenen Türk bayraklarında, T.C. Bayrağı ile ilgili Kanun’da belirtilen ölçü ve ebatlar dikkate alınır.
(11)Güreş esnasında develerin havanları bağlı olmalıdır. Kesinlikle sallanmaması gerekir.
(12)Develer güreşmek için sahaya çıkmadan önce, havut üzerine, maşallah veya peş konulmamalıdır.
(13)Deveyi karşıdan koşturarak getirip rakibine çarptırarak güreşi başlatmak hileli başlangıç olarak kabul edilir. Bu durumda hakemler derhal müdahale etmelidir. Ancak; deve rakibine kendi koşarak gelip tengahlıyorsa bu bir güreş sitilidir ve normal kabul edilmelidir. Bu durumda güreş devam eder.
(14)Güreş esnasında, develerin ağız bağından ip takmak ve asılmak, yuları geç çıkarmak, güreşen deveye müdahale etmek, vurmak disiplin suçu sayılır.
(15)Güreş süresince develerden birinin sakatlık ihtimalinin ortaya çıkması veya deve sahiplerinden birinin devesi için pes ettiğini bildirmesi durumları dışında güreş devam eder.
(16)Develer güreşmek üzere sahaya girerken, deve sahibi veya savranları sahaya sopa veya benzeri cisimlerle girmesi engellenmelidir. Girenler disiplin suçu işlemiş sayılarak haklarına işlem yapılır.
(17) Orta hakemler kendilerine ait develerin güreşi esnasında sorumluluğu diğer orta hakeme devreder. Kendi devesinde karar verme yetkisine sahip değildir.
ONDÖRDÜNCÜ BÖLÜM
Ücretler, Yolluklar ve İkramiyeler ile Ödeme Şekilleri
Ücretler
Madde 42- (1)Deve güreşlerinde görev alan üyelerin ücretleri her yıl yapılacak kurul toplantısında tespit edilir. Bu rakamlar üzerinde ödeme yapılamaz. Tespit yapılmaması halinde bir önceki yılın ücretlerine göre ödeme yapılır.
Yolluklar
Madde 43- Her yıl nakliyeler hususunda güreş yapılan yerin Şoförler ve Otomobilciler Odasından alınacak rayiç bedellere göre yolluk ödemeleri yapılır. Develere ödenecek avans ve ücretler madde 44’ de ikramiyeler bölümünde açıklanmıştır.
İkramiyeler
Madde 44-(1)İkramiye miktarı sınıflara göre her güreş yani iki deve için tespit edilir. Tespit edilen ikramiye miktarının ödenmesi hakem kararlarına göre tutanakla yapılır. Tutanakta güreş neticesi, galip mağlup veya beraberedir. İkramiyenin % 70’ i galip gelene, % 30’u mağlup olana, beraberlik halinde ise % 50’şer olarak pay edilir. Ayrıca sponsor vasıtasıyla tertip edilen kupa güreşlerinde de uygulama aynı şekilde yapılır.
(2)Komitenin tüm deve sahiplerine verdiği halı, kilim, battaniye, saat vs. gibi hediyelerde ikramiye yönetmeliği uygulanmaz.
(3)Sınıflara verilecek ikramiyeler afişlerde belirtilir. Nakliye ücretleri güreş yapan yerin Şoförler ve Otomobilciler Odası Başkanlığının belirlediği yol ücretlerine göre ödenir.
(4)Deve güreşlerinde bahis olayı bugüne kadar hiç olmamıştır. Bundan sonra da bahis konusunun deve güreşlerinden uzak tutulması için her türlü önlem alınacaktır. Deve güreşlerinde bahisle ilgili doğrudan ya da dolaylı ilişki içinde olanlar, görevleri ne olursa olsun ömür boyu deve güreşlerinde görev alamazlar ve bu durumları Federasyonca kamuoyuna açıklanır. Ayrıca Federasyon bu kişi/kişiler hakkında müdahil olarak şikayet ve suç duyurusunda bulunur.
(5)Deve güreşlerinde zarar gören deve, deve sahibi, savran, orta hakem, ağızbağcı, urgancıbaşı ve urgancı vs. görevlilere oluşturulacak bir fon vasıtası ile yardımda bulunulması, bu fon için her yıl derneklere kayıtlı deve sahiplerinden kurulca belirlenecek maktu bir ücret tahsil edilerek bu fonda biriktirir ve bu hesaptan başka türlü harcamalar yapılamaz.
(6)Güreş yapılan yere uzaklığı 100 km mesafeden fazla olan davetli deve sahibi ve savranın konaklama ve yemek ihtiyaçları 1 (bir) gün için Tertip Komitesince karşılanır.
ONBEŞİNCİ BÖLÜM
El Sanatları ve Tanımları ile Uygulamaları
El Sanatları ve Tanımları
Madde 45- Havutçu, Çulcu, Hatapçı, Saraç, Keçeci, Kendir ipçi, Dizgorcu, Giyimci,Boncukçu, Davul zurna ekibi, Terzi, Çizmeci, Cazgır ve diğerlerini kapsar.
Uygulamaları
Madde 46- Bu madde ile ilgili Bakanlıklar, Üniversiteler, Vakıflar ve Dernekler ile onların çeşitli birim ve temsilcilikleri ile yapılacak mutabakatlar neticesinde gerekli kurslar açılacaktır.
ONALTINCI BÖLÜM
Çeşitli Hükümler
Madde 47 – İş bu yönetmelik yayımı tarihinde yürürlüğe girer.
Madde 48 – Bu yönetmelik hükümleri Devecilik Kültürü ve Deve Güreşleri Federasyon Başkanlığı ve Hayvan Hakları İl Koordinasyon Kurulu’nca yürütülür.
Madde 49 – İşbu yönetmelik Aydın Valiliği Hayvan Hakları İl Koordinasyon Kurulunun 12.02.2014 tarihli toplantısında uygun görülerek bu tarihten itibaren yapılacak olan güreşlerde uygulanmasına karar verilmiştir.
*Tarihçe maddesinin yazımı için özet kaynakça:
Çalışkan, V. “Bir Kültürün Zamana ve Mekana Tutunma Aracı: Deve Güreşi Şenlikleri”, Aşklar, Savaşlar, Kahramanlar ve Çanakkale,
Yapı Kredi Yayınları, 2012;
Çalışkan, V. “Kültürel Bir Miras'ın Coğrafyası: Türkiye'de Deve Güreşleri”, Selçuk Belediyesi Kent Belleği Yayınları,2010;
Adamova, A.T. “TheIconography of a Camel Fight”, Muqarnas, Vol.21, 2004;
Gönüllü, A.R. “Alanya Halk Kültüründe Deve Motifi”, Türk Folkloru, 1991;
Armağan, M. “Batı Anadolu Tarihinde İlginç Olaylar”, İzmir, 1984;